PGS.TS Nguyễn Thành Lợi, Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị khẳng định, nông nghiệp đô thị sẽ là trụ cột chiến lược ở nhiều quốc gia.

Ngày 18/11/2025, tại Trung tâm Công nghệ sinh học TP Hồ Chí Minh, Hội thảo “Nông nghiệp đô thị – Giải pháp phát triển không gian xanh” đã chính thức khai mạc. Sự kiện, do Báo Kinh tế & Đô thị phối hợp cùng Trung tâm Công nghệ sinh học và nhiều đối tác tổ chức, đã thu hút sự tham gia của đông đảo các nhà khoa học, chuyên gia và doanh nghiệp uy tín, cùng chung một mục tiêu tìm kiếm các giải pháp đột phá và bền vững cho không gian xanh đô thị.

Phát biểu khai mạc và đề dẫn hội thảo, PGS.TS Nguyễn Thành Lợi - Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị, đã vẽ nên một bức tranh toàn cảnh về những thách thức mà các đô thị Việt Nam đang phải đối mặt. Ông nhấn mạnh rằng trong gần hai thập kỷ qua, tốc độ đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ đã khiến tỷ lệ dân số đô thị tăng nhanh. Hệ lụy trực tiếp là những sức ép ngày càng lớn về không gian sống, môi trường, giao thông, hạ tầng kỹ thuật và chất lượng đời sống của cư dân.

Một thực tế đáng lo ngại được PGS.TS Nguyễn Thành Lợi chỉ ra là nhiều đô thị lớn, đặc biệt là TP Hồ Chí Minh, đang đối mặt với sự thu hẹp nghiêm trọng của không gian xanh, tình trạng ô nhiễm không khí tăng cao và những tác động ngày càng rõ rệt của biến đổi khí hậu. Thực trạng này đòi hỏi một sự thay đổi cấp bách trong tư duy phát triển.

Ông khẳng định, phát triển đô thị hiện đại cần phải chuyển dịch từ cách tiếp cận truyền thống, vốn chú trọng nhiều vào bê tông hóa, sang một tư duy đô thị bền vững, thông minh hơn. Trọng tâm của tư duy mới này chính là việc lấy chất lượng sống của người dân và sự cân bằng của môi trường làm nòng cốt.

Trong bức tranh tổng thể đó, nông nghiệp đô thị (NNĐT) nổi lên như một hướng đi chiến lược, mang lại lợi ích kép. Nó không chỉ đáp ứng nhu cầu cấp thiết về thực phẩm an toàn, có nguồn gốc rõ ràng cho cư dân thành thị mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bổ sung không gian xanh, cải thiện môi trường sinh thái. Hơn thế nữa, NNĐT còn góp phần lan tỏa lối sống bền vững và nâng cao ý thức bảo vệ môi trường của cộng đồng đô thị.

Từ tầm nhìn chiến lược đến những "điểm nghẽn" cần tháo gỡ

Trên thế giới, nông nghiệp đô thị không còn là ý tưởng mà đã trở thành những mô hình thành công rực rỡ. PGS.TS Nguyễn Thành Lợi dẫn chứng các điển hình quốc tế như Singapore, quốc đảo này đang đặt mục tiêu tự chủ 30% nguồn thực phẩm vào năm 2030, phần lớn nhờ vào việc phát triển nông nghiệp công nghệ cao trên các mái nhà. Hay tại Nhật Bản, các "nông trại trong nhà" (indoor farms) ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và Internet vạn vật (IoT) đang phát triển mạnh mẽ. Hà Lan, một quốc gia có diện tích nhỏ bé, đã trở thành cường quốc nông nghiệp nhờ công nghệ nhà kính tiên tiến.

Tại Việt Nam, xu hướng này cũng đã bắt đầu hình thành với nhiều mô hình NNĐT như vườn trên mái, canh tác thủy canh, đã xuất hiện và bước đầu tạo ra những giá trị tích cực. Tuy nhiên, con đường phát triển NNĐT tại Việt Nam vẫn còn đối mặt với không ít "điểm nghẽn" và thách thức.

Những rào cản hiện hữu được chỉ ra bao gồm: hệ thống chính sách hỗ trợ chưa hoàn thiện và đồng bộ; công nghệ cao trong nông nghiệp vẫn chưa thực sự dễ tiếp cận đối với người dân và doanh nghiệp nhỏ; sự kết nối cung – cầu còn nhiều hạn chế; và đặc biệt là sự thiếu vắng một hệ sinh thái kết nối chặt chẽ giữa bốn nhà: nhà quản lý, nhà khoa học, doanh nghiệp và người dân. Chính những điểm nghẽn này đã khiến nhiều mô hình dù có ý tưởng tốt nhưng lại kém bền vững và khó nhân rộng.

Trước thực trạng này, PGS.TS Nguyễn Thành Lợi đã kêu gọi các đại biểu tham dự hội thảo tập trung trí tuệ, thẳng thắn thảo luận về thực trạng, chia sẻ những mô hình đang hoạt động hiệu quả và đề xuất các giải pháp cụ thể. Mục tiêu là thúc đẩy NNĐT gắn liền với hai mục tiêu cốt lõi: mở rộng không gian xanh và phát triển đô thị bền vững.

Đại biểu dự hội thảo.

Hội thảo đã tập trung vào ba mục tiêu chính để "mở đường" cho nông nghiệp đô thị tại Việt Nam.

Thứ nhất, phát triển các mô hình kinh tế và cộng đồng xanh trong đô thị. Điều này hướng đến việc tạo ra các giá trị cộng đồng đa dạng như không gian xanh công cộng, góp phần giảm nhiệt đô thị, trở thành công cụ giáo dục môi trường trực quan và phát triển kinh tế hộ gia đình. Mục tiêu này cũng nhằm giải quyết thách thức về sự kết nối còn hạn chế giữa cư dân, chính quyền và doanh nghiệp.

Thứ hai, thúc đẩy ứng dụng công nghệ, các mô hình sản xuất mới và giải pháp kỹ thuật phù hợp với đặc thù đô thị. Đặc thù của đô thị là hạn chế về diện tích, giá đất cao và yêu cầu nghiêm ngặt về vệ sinh an toàn. Do đó, việc ứng dụng công nghệ cao, giá thể sạch, phân bón an toàn và các phương pháp canh tác tối ưu không gian (như vườn đứng, nhà màng) là yêu cầu bắt buộc.

Thứ ba, hoàn thiện chính sách và quy hoạch để thúc đẩy phát triển nông nghiệp đô thị. Đây được coi là giải pháp "gốc rễ", giải quyết tình trạng thiếu khung chính sách cụ thể, thiếu các tiêu chí quy hoạch rõ ràng về đất đai, không gian và hạ tầng cho NNĐT, từ đó tạo ra hành lang pháp lý an toàn để các chủ thể yên tâm đầu tư dài hạn.

Với tinh thần thẳng thắn, cởi mở và trách nhiệm, hội thảo được kỳ vọng sẽ đưa ra nhiều ý kiến quan trọng, đóng góp trực tiếp vào việc định hướng chiến lược và thúc đẩy sự phát triển thực chất của NNĐT tại Việt Nam. Đây cũng là cơ hội quý giá để kết nối các nhà khoa học với nhà quản lý, doanh nghiệp với các mô hình sản xuất và người dân, hướng tới xây dựng một hệ sinh thái hỗ trợ lẫn nhau.

Mô hình công nghệ cao và hệ sinh thái vật tư chuyên biệt

Hội thảo không chỉ dừng lại ở các bài toán vĩ mô mà còn đi sâu vào các giải pháp thực tiễn thông qua các tham luận của chính những đơn vị đang "thực chiến" trong lĩnh vực NNĐT. Hai trong số các báo cáo nổi bật nhất đến từ HTX Nông nghiệp Tuấn Ngọc và Công ty cổ phần Bình Điền MeKong, đại diện cho hai mắt xích quan trọng: mô hình sản xuất và hệ sinh thái vật tư.

Mang đến hội thảo tham luận về hiệu quả của mô hình sản xuất rau sạch bằng phương pháp thủy canh, ông Lâm Ngọc Tuấn, Giám đốc HTX Nông nghiệp Tuấn Ngọc (phường Long Trường, TP Hồ Chí Minh), đã chia sẻ câu chuyện thành công của đơn vị mình.

Ông Tuấn nhận định, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của NNĐT, TP Hồ Chí Minh đang trở thành trung tâm tiêu thụ và định hướng sản xuất nông sản sạch cho cả khu vực. Nhu cầu về rau xanh an toàn, truy xuất được nguồn gốc và đảm bảo vệ sinh thực phẩm ngày càng tăng cao. Nắm bắt xu thế đó, HTX Tuấn Ngọc đã mạnh dạn đưa công nghệ hiện đại vào sản xuất, với mục tiêu tạo ra sản phẩm "sạch – xanh – an toàn" và xây dựng mô hình HTX kiểu mới, gắn kết chặt chẽ ba nhà: nông dân – nhà khoa học – doanh nghiệp.

Từ một nhóm hộ sản xuất rau nhỏ lẻ, HTX Tuấn Ngọc đã phát triển thành một tập thể vững mạnh với vùng sản xuất rau thủy canh tiêu chuẩn. Mô hình công nghệ của HTX là sự cải tiến sáng tạo: trồng rau thủy canh hồi lưu kết hợp tĩnh, một giải pháp được điều chỉnh để phù hợp với điều kiện khí hậu nóng ẩm của TP Hồ Chí Minh. Toàn bộ hệ thống được bố trí trong nhà màng khung thép kín, tích hợp thiết bị cảm biến IoT để theo dõi liên tục các chỉ số quan trọng như nhiệt độ, độ ẩm, nồng độ dinh dưỡng (EC) và độ pH.

Quy trình canh tác được tự động hóa ở mức cao, mang lại hiệu quả vượt trội: tiết kiệm từ 40–50% lượng nước và 30% chi phí nhân công. Đặc biệt, mô hình nhà màng giúp hạn chế tối đa sâu bệnh, cho phép HTX không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn rau an toàn VietGAP.

Đến tháng 10/2025, HTX Tuấn Ngọc đã vận hành ổn định 3 vùng trồng chính: 2.000m² tại phường Long Trường (TP Hồ Chí Minh); 1.000m² tại xã Đức Linh, tỉnh Lâm Đồng (tỉnh Bình Thuận cũ); và 1.000m² tại xã Châu Pha, TP Hồ Chí Minh (tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu cũ). Các vùng trồng này chuyên canh rau ăn lá (xà lách, cải các loại, rau muống, rau dền, tần ô, bó xôi...), cho sản lượng trung bình đạt từ 8-12 tấn/tháng.

Ông Lâm Ngọc Tuấn khẳng định: "Nhờ áp dụng mô hình thủy canh hiện đại, năng suất đã tăng 25% so với canh tác truyền thống, giá thành sản phẩm ổn định hơn. Tỷ lệ hư hại sau thu hoạch giảm mạnh từ 12% xuống chỉ còn 4%". Hiệu quả kinh tế thể hiện rõ rệt khi mức thu nhập bình quân của thành viên HTX đạt từ 15–18 triệu đồng/tháng, cao hơn 1,5–2 lần so với các hộ nông dân sản xuất đơn lẻ.

Chia sẻ về "bí quyết" thành công, ông Tuấn nhấn mạnh yếu tố then chốt là liên kết tiêu thụ. "Ngay từ khi thành lập, HTX xác định liên kết tiêu thụ là yếu tố sống còn," ông nói. HTX đã chủ động tìm kiếm, ký kết hợp đồng với nhiều đơn vị phân phối lớn, xây dựng mô hình chuỗi cung ứng khép kín "từ nông trại đến bàn ăn". Trong 10 tháng đầu năm 2025, HTX đã mở rộng và cung ứng thường xuyên cho các chuỗi siêu thị rau sạch, cửa hàng tiện lợi tại các chung cư cao cấp, khách hàng nhà phố truyền thống và các khu dân cư cao cấp. Nhờ mạng lưới đối tác này, 100% sản lượng rau của HTX được tiêu thụ ổn định, không tồn đọng, không bị ép giá, đảm bảo đầu ra vững chắc.

Dù đạt được nhiều thành công, ông Tuấn vẫn kiến nghị chính quyền và các hội, ngành tiếp tục hỗ trợ về xúc tiến thương mại, kết nối với trường học, bếp ăn tập thể; có cơ chế tín dụng ưu đãi từ Ngân hàng Chính sách xã hội; và hỗ trợ về thủ tục đất đai, quy hoạch vùng sản xuất tập trung.

Giám đốc Công ty cổ phần Bình Điền MeKong Phạm Ngọc Tuấn phát biểu đề dẫn Hội thảo Nông nghiệp đô thị - Giải pháp phát triển không gian xanh do Báo Kinh tế & Đô thị tổ chức ngày 18/11, tại TP Hồ Chí Minh.

Nếu HTX Tuấn Ngọc là một mô hình sản xuất mẫu mực, thì Công ty cổ phần Bình Điền MeKong lại mang đến hội thảo một giải pháp mang tính nền tảng, khẳng định vai trò tiên phong trong việc cung cấp giải pháp vật tư nông nghiệp chuyên biệt.

Phát biểu tại hội thảo, ông Phạm Ngọc Tuấn, Giám đốc Công ty, nhấn mạnh rằng NNĐT không chỉ đơn thuần là sản xuất nông nghiệp trong lòng thành phố. Hơn thế, nó là phương thức kiến tạo không gian xanh, nâng cao chất lượng sống, mở ra giá trị kinh tế mới và tạo sự kết nối giữa con người, thiên nhiên và công nghệ. Ông cũng chỉ ra các mô hình đa dạng đang phát triển tại TP Hồ Chí Minh (trang trại trên mái, thủy canh), Hà Nội (vùng ven đô kết hợp farm nội thành), Đà Nẵng (công nghệ cao kết hợp du lịch), và Cần Thơ (mô hình rau an toàn, hoa trong khu dân cư).

Với sự thấu hiểu sâu sắc tầm quan trọng của NNĐT và kế thừa sứ mệnh từ thương hiệu phân bón Đầu Trâu (Công ty cổ phần phân bón Bình Điền), Bình Điền Mekong đã đảm nhận trọng trách xây dựng hệ sinh thái vật tư chuyên biệt. Nhận thức rõ yêu cầu đặc thù của NNĐT (diện tích nhỏ, tiêu chuẩn an toàn cao, tính thẩm mỹ, sự thuận tiện), công ty tập trung vào các giải pháp đồng bộ.

Đầu tiên là hệ sinh thái sản phẩm chuyên biệt, tiện lợi, bao gồm các dòng NPK cao cấp, phân bón hữu cơ và sản phẩm bảo vệ thực vật sinh học, tất cả đều được thiết kế gọn nhẹ, dễ sử dụng. Cùng với đó là mạng lưới phân phối toàn diện tại các thành phố lớn và đưa sản phẩm lên các nền tảng thương mại điện tử hàng đầu như Shopee, Lazada, Haravan để cư dân đô thị dễ dàng tiếp cận.

Về định hướng phát triển xanh và bền vững, Bình Điền Mekong tập trung nghiên cứu, bổ sung hoạt chất thông minh và vi sinh vật có lợi vào sản phẩm để tối ưu hiệu quả phân bón, tăng sức chống chịu tự nhiên của cây, giảm thiểu thuốc bảo vệ thực vật. Công ty cũng hướng tới hoàn thiện gói giải pháp toàn diện, không chỉ là dinh dưỡng mà còn bao gồm giá thể và các giải pháp công nghệ cao ứng dụng AI trong canh tác đô thị.

Bên cạnh sản phẩm, Bình Điền Mekong cam kết cung cấp hướng dẫn khoa học cho cư dân qua các tài liệu, video, hội thảo và kênh tư vấn kỹ thuật nhanh chóng. Ông Phạm Ngọc Tuấn khẳng định: "Với thế mạnh về nghiên cứu dinh dưỡng thực vật được thừa hưởng từ thương hiệu phân bón Đầu Trâu, Bình Điền Mekong cam kết trở thành đối tác đáng tin cậy, cung cấp những giải pháp vật tư nông nghiệp đô thị an toàn, hiệu quả, tiện lợi và thông minh".

Những tham luận thực tiễn từ HTX Tuấn Ngọc và Bình Điền MeKong, kết hợp với các định hướng chiến lược từ nhà quản lý và chuyên gia, đã cho thấy một bức tranh lạc quan về tương lai của nông nghiệp đô thị tại Việt Nam, góp phần hiện thực hóa mục tiêu về một tương lai đô thị xanh và bền vững.