Bắc Trung Bộ hiện nay bao gồm 6 tỉnh với diện tích khoảng 5,15 triệu ha (tỷ lệ 10,5% so với tổng diện tích cả nước) với khoảng trên 10,5 triệu dân (tỷ lệ 15,5% so với tổng dân số cả nước), Đây là vùng có sự đa dạng sinh học rất cao, nguồn cây thuốc phong phú, là nơi tập trung 5 vườn quốc gia, bao gồm: Vườn quốc gia Bến En (Thanh Hóa, 14.735ha), Pù Mát (Nghệ An, 94.804ha), Vũ Quang (Hà Tĩnh, 55.028,9ha), Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Bình, 85.754ha), Bạch Mã (Thừa Thiên - Huế, 22.030ha). Bên cạnh đó, còn có 9 khu bảo tồn thiên nhiên: Pù Hu, Pù Luông, Xuân Liên (Thanh Hóa); Pù Hoạt, Pù Huống (Nghệ An); Kẻ Gỗ (Hà Tĩnh); Bắc Hướng Hóa, Dakrong (Quảng Trị); Phong Điền (Thừa Thiên - Huế).
Theo kết quả điều tra của Viện Dược liệu, vùng Bắc Trung Bộ tập trung hàng trăm loài cây thuốc, trong đó nhiều loài có giá trị cao như sâm Puxailaleng, đảng sâm, bảy lá một hoa, lan kim tuyến, sa nhân, hà thủ ô trắng, nấm linh chi đỏ, giảo cổ lam, thổ phục linh, thiên niên kiện, chè dây, lá khôi, đông trùng hạ thảo...
Nghệ An và Thanh Hóa là hai tỉnh được ưu tiên khai thác, phát triển một số cây như: Ba kích, diệp hạ châu đắng, đinh lăng, củ mài, hòe, hương nhu trắng, ích mẫu, nghệ vàng, quế và sả với diện tích khoảng 3.300ha. Ưu tiên trồng các loài: Hòe, đinh lăng. Bắc trung bộ có nhiều tiềm năng lớn để phát triển công nghiệp dược phẩm, gắn với đó là trồng, sản xuất nguồn nguyên liệu dược.
Tuy nhiên thời gian qua, vấn đề phát triển công nghiệp dược và dược liệu trên khu vực chưa được quan tâm đúng mức. Nguồn cây thuốc ở trong khu vực đã và đang bị suy giảm nhiều, hầu hết các loại cây thuốc có giá trị sử dụng và kinh tế cao đang mất dần khả năng khai thác lớn do sự khai thác thiếu chú ý bảo vệ tái sinh, nạn phá rừng làm rẫy. Doanh nghiệp dược trên địa bàn chưa chú trọng phát triển lĩnh vực đông dược, trong khi dược liệu trong khu vực bị tư nhân thu mua nhiều chở sang bên kia biên giới... Do đó, việc hình thành các vùng bảo tồn và sản xuất cây dược liệu nhằm tạo nguồn dược liệu có chất lượng cao và ổn định cho nhu cầu trong nước và xuất khẩu là rất cần thiết.
Trường Đại học Vinh là Trung tâm giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ lớn của khu vực Bắc Trung Bộ và cả nước; là trung tâm đào tạo sư phạm và bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục lớn, có uy tín và là một trong những trường đại học đầu tiên xây dựng, thực hiện thành công việc chuyển từ mô hình trường đại học đơn ngành thành trường đại học đa ngành.
Phòng thí nghiệm chế biến thực phẩm-dược phẩm
Phòng thí nghiệm phân tích chất lượng thực phẩm-dược phẩm
Viện Viện Công nghệ Hóa, Sinh và Môi trường được thành lập ngày 04/04/2017 trên cơ sở sát nhập các ngành ngoài sư phạm của 2 khoa có truyền thống gần 60 năm: khoa Hóa học và khoa Sinh học (gồm các bộ môn: Công nghệ thực phẩm, Phân tích kiểm nghiệm hóa dược, Công nghệ sinh học và Khoa học môi trường) với 1GS, 1PGS, 9TS và 5 NCS.
Năm 2016-2017 Viện Công nghệ Hóa, Sinh và Môi trường được đầu tư dự án phòng thí nghiệm Công nghệ thực phẩm với kinh phí 48 tỷ đồng (gồm các hệ thống thiết bị chế biến và phân tích chất lượng thực phẩm và dược phẩm), năm 2018 được đầu tư thêm dự án phòng thí nghiệm Công nghệ hóa dược với kinh phí đầu tư là 40 tỷ (với các thiết bị về dược phẩm, mỹ phẩm và công nghệ sinh học). Với 2 dự án phòng thí nghiệm Công nghệ Thực phẩm và Công nghệ Hóa dược thì hiện nay, năng lực về nghiên cứu khoa học và chế biến, sản xuất các sản phẩm thực phẩm, thực phẩm chức năng, dược phẩm quy mô PTN hay quy mô nhỏ đã và đang được triển khai có hiệu quả.
Một số lĩnh vực nghiên cứu của cán bộ viện Viện Công nghệ Hóa, Sinh và Môi trường, Trường Đại học Vinh:
Nghiên cứu khai thác hợp lý các hợp chất thiên nhiên từ tài nguyên thực vật, nấm và vi sinh vật ở khu vực Bắc Trung bộ, bao gồm:
- Phát hiện, nghiên cứu khai thác các hợp chất có hoạt tính sinh học từ thực vật, nấm lớn và nấm ký sinh trên côn trùng;
- Nghiên cứu các nguồn tinh dầu, hương liệu, từ đó tinh chế những đơn chất quý phục vụ cho các ngành công nghiệp thực phẩm và mỹ phẩm.
- Nghiên cứu tổng hợp toàn phần và bán tổng hợp chất hữu cơ, đặc biệt là các chất có hoạt tính sinh học, các loại hương liệu nhân tạo quý có giá trị sử dụng cao.
- Nghiên cứu công nghệ chiết tách các hợp chất thiên nhiên, công nghiệp dược, thực phẩm.
- Xây dựng các quy trình và tiêu chuẩn phân tích, kiểm nghiệm chất sạch, sản phẩm thực phẩm, dược phẩm… bằng các thiết bị hiện đại GC, GC-MS, HPLC, UPLC, LC-MS/MS, LC-NMR, ICP-MS…
- Mở rộng hợp tác đa ngành, đa lĩnh vực (hóa-sinh-công nghệ thực phẩm-y-dược) góp phần nâng cao hiệu quả nghiên cứu và đẩy nhanh ứng dụng kết quả khoa học vào cuộc sống. Nhóm nghiên cứu sẽ tạo được 1-2 sản phẩm về nấm dược liệu có giá trị cao ứng dụng trong công nghiệp thực phẩm, y dược.
Một số lĩnh vực công nghệ sản xuất nhỏ, quy mô phòng thí nghiệm, ứng dụng để chuyển giao công nghệ:
- Công nghệ chưng cất tinh dầu.
- Công nghệ sấy thăng hoa, chế biến các sản phẩm có giá trị kinh tế cao.
- Sản xuất các loại cao dược liệu.
- Sản xuất các sản phẩm bột và trà hòa tan.
- Chế biến các sản phẩm từ công nghệ sấy nhiệt độ thấp (sấy lạnh) và bột mịn các loại rau, củ, quả…
Trong giai đoạn 2015-2020, Viện Công nghệ Hóa sinh và Môi trường đã công bố 50 bài báo trên tạp chí quốc tế (ISI) và đang thực hiện 01 đề tài cấp nhà nước, 07 đề tài cấp bộ, chuyển giao 02 dự án khoa học công nghệ cho các doanh nghiệp trên địa bàn. Viện có mối quan hệ hợp tác quốc tế với nhiều viện, trường như Hoa Kỳ, Đài Loan, Cu Ba, CHLB Đức…
Một số hình ảnh về thiết bị và sản phẩm chế biến:
Thiết bị LC/MS/MS
Thiết bị ICP-MS
Thiết bị chiết xuất - cô đặc
Máy sấy phun sương
Các sản phẩm tinh dầu thiên nhiên
Cao dược liệu cô đặc
GS. Trần Đình Thắng
.png)
