 |
| Quý cuối cùng của năm 2025 phơi bày rõ nét những thách thức mà ngành lúa gạo đang đối mặt. |
"Thương hiệu" và "chất lượng" trở thành 'chỗ dựa' mới
Quý cuối cùng của năm 2025 phơi bày rõ nét những thách thức mà ngành lúa gạo đang đối mặt. Bài toán lớn nhất đến từ sự "bất động" của Philippines, thị trường mua hàng lớn nhất thế giới, khi nước này xem xét kéo dài lệnh ngưng nhập khẩu và tăng thuế. Cùng lúc đó, Indonesia, thị trường nhập khẩu lớn thứ hai trong năm 2024, năm nay đã tự chủ và đặt mục tiêu hướng đến xuất khẩu. Trên mặt trận cạnh tranh, Ấn Độ vẫn là một "gã khổng lồ" với nguồn cung dồi dào, giá rẻ (dự báo xuất 24 triệu tấn), trở thành nguyên nhân chính khiến thị trường thế giới lao dốc.
Ngay từ đầu năm 2025, các doanh nghiệp đã lo lắng khi giá gạo xuất khẩu xuống thấp, đơn hàng sụt giảm. Trong bối cảnh đó, một sự phân hóa sâu sắc đã diễn ra. Trong khi gạo cấp thấp và trung bình vật lộn với cạnh tranh về giá, thì phân khúc gạo chất lượng cao lại là một "chỗ dựa" vững chắc. Báo cáo thị trường đầu năm 2025 ghi nhận thực tế trái ngược: nhiều hợp đồng xuất khẩu gạo đặc sản ST25 vẫn được ký kết với giá hơn 1.000 USD/tấn.
Đây không phải là một hiện tượng đơn lẻ. Xu hướng này được xác nhận ngay trong bài viết gốc, qua bài học từ thị trường Malaysia. Khi chính sách điều chỉnh giá khiến chênh lệch giữa gạo nhập khẩu và nội địa không còn cao, người tiêu dùng Malaysia đã thay đổi hành vi rõ rệt. Họ "lựa chọn gạo dựa trên thương hiệu và hương vị hơn là giá cả". Sở thích thương hiệu và hương vị trở thành yếu tố quyết định chính.
Xu hướng này cũng lan sang các thị trường vốn được cho là dễ tính. Đến tháng 5/2025, ngay cả thị trường lớn như Trung Quốc cũng "nâng tiêu chuẩn", trở nên "rất khắt khe về chất lượng và mẫu mã bao bì" đối với các dòng gạo thương hiệu như ST24, ST25. Rõ ràng, con đường cạnh tranh bằng giá rẻ đã không còn bền vững. Thị trường đang gửi đi một tín hiệu mạnh mẽ: Tương lai thuộc về những ai xây dựng được thương hiệu và tạo ra được hương vị đặc trưng, chất lượng vượt trội.
Kiến tạo "phân khúc riêng" cho gạo Việt Nam
Nhận diện rõ thách thức và cơ hội, Việt Nam không chỉ ngồi yên. Một chiến lược quốc gia trọng điểm đã được khởi động và đốc thúc quyết liệt trong năm 2025, chính là Đề án "Phát triển bền vững một triệu héc ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp". Đây không chỉ là một đề án nông nghiệp, mà là một chiến lược xây dựng thương hiệu và kiến tạo "phân khúc riêng" cho gạo Việt trên bản đồ thế giới.
Bài viết gốc đã chỉ ra, đây là "bước đi quan trọng để tạo ra một dòng sản phẩm mới", và thực tế năm 2025 đã chứng minh điều đó. Đề án này giải quyết cùng lúc hai vấn đề cốt lõi: "hương vị" (chất lượng) và "thương hiệu" (bền vững). Tháng 7/2025, trong một chỉ đạo đốc thúc tiến độ, Thủ tướng Chính phủ đã nhấn mạnh mục tiêu của đề án là "xây dựng những thương hiệu mới" cho lúa gạo. Thành quả ban đầu đã đến, khi "lô gạo giảm phát thải đầu tiên từ Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao đã được xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản" – một trong những thị trường khắt khe nhất thế giới.
Thành công này cho thấy "hương vị" của hạt gạo Việt thời đại mới không chỉ là độ thơm, độ dẻo, mà còn là "hương vị" của một nền nông nghiệp xanh, giảm phát thải. Đây chính là lợi thế cạnh tranh mà các đối thủ như Ấn Độ không thể dễ dàng sao chép.
Hơn nữa, Đề án 1 triệu ha không phải là một mục tiêu chung chung. Báo cáo tháng 9/2025 đã liên kết trực tiếp đề án này với các giống gạo thương hiệu chủ lực của Việt Nam. Việc ứng dụng quy trình canh tác bền vững cho các giống như ST24, ST25 đã mang lại giá trị gia tăng khổng lồ. Thị trường EU, thông qua hiệp định EVFTA, cũng là "dư địa bền vững" đang chờ được khai thác, bởi đây là thị trường đặc biệt coi trọng các tiêu chuẩn chất lượng và phát triển xanh mà đề án đang theo đuổi.
Ngay từ đầu năm 2025, giới chuyên gia đã nhận định chiến lược của ngành phải là "tập trung vào chất lượng và xây dựng thương hiệu". Đến tháng 8/2025, mục tiêu "xây dựng thương hiệu quốc gia" đã được xem là giải pháp chiến lược để "giữ vững vị trí thứ hai thế giới" một cách bền vững, thay vì chạy theo sản lượng "thần tốc".
Nhìn về năm 2026 với những áp lực từ vụ lúa Đông Xuân và sự cạnh tranh gia tăng, con đường của gạo Việt đã trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết. Thành tích 8 triệu tấn của năm 2025 là đáng tự hào, nhưng nó sẽ chỉ thực sự bền vững khi giá trị thương hiệu và chất lượng hạt gạo tăng lên tương xứng. Từ bài học ở Malaysia đến cánh cửa rộng mở ở EU và Nhật Bản, thông điệp rất nhất quán: Tương lai của hạt gạo Việt nằm ở giá trị, không phải ở giá cả.
