Những cây bồ khai được chị Quê đưa về trồng dưới tán rừng keo.

Bồ khai Lạng Sơn và tiềm năng từ rau rừng

Cây bồ khai từ lâu đã là loại rau rừng quen thuộc với đồng bào các dân tộc vùng núi phía Bắc, trong đó có tỉnh Lạng Sơn. Với hương vị mát lành, độc đáo, bồ khai không chỉ là thực phẩm mà còn mang giá trị dược liệu nhất định. Nhận thấy tiềm năng này, chị Ngọc Thị Quê đã mạnh dạn đưa cây bồ khai từ rừng về trồng trong vườn, mở đầu cho một mô hình nông nghiệp bền vững, vừa phát triển kinh tế vừa bảo tồn thiên nhiên.

Điểm đặc biệt trong mô hình của chị Quê là việc trồng bồ khai dưới tán rừng keo – giải pháp nông-lâm kết hợp thông minh. Tán rừng vừa bảo vệ đất, nâng cao giá trị rừng trồng, vừa tạo môi trường sinh thái tự nhiên lý tưởng cho cây bồ khai phát triển. Cây trồng tận dụng được đất nguyên sơ và nguồn nước giàu khoáng chất, giúp hấp thụ dinh dưỡng tốt hơn và giảm chi phí đầu tư ban đầu.

Về kinh tế, chị Quê cho biết: “Trồng cây bồ khai rất hiệu quả, đầu năm trồng là cuối năm có thể thu hoạch làm rau ăn. Nhưng để làm trà thì phải thu hái sau ít nhất 1.500 ngày, khi đó cây mới tích lũy đủ các dược tính tốt nhất.” Nếu được chăm sóc đúng quy trình, bồ khai có thể thu hoạch 1 lứa sau 15–20 ngày, mỗi sào đạt khoảng 20kg, với giá bán từ 25.000 – 50.000 đồng/kg. Trong bối cảnh thị trường nông sản ngày càng khắt khe, chương trình OCOP (Mỗi xã một sản phẩm) trở thành “bộ lọc” uy tín, giúp sản phẩm của Lạng Sơn khẳng định chất lượng và mở rộng thị trường.

Chị Ngọc Thị Quê không dừng lại ở việc trồng cây. Chị đầu tư dây chuyền sản xuất hiện đại để chế biến bồ khai thành trà túi lọc và trà hòa tan tiện lợi, nhờ đó sản phẩm được nhiều khách hàng tin dùng. Năm 2023, hai sản phẩm Trà bồ khai Ngọc Quê đạt OCOP 3 sao, và chỉ hai năm sau, năm 2025, sản phẩm chính thức được nâng hạng OCOP 4 sao. Sự thăng hạng nhanh chóng này xuất phát từ đầu tư nghiêm túc về chất lượng, đặc biệt chú trọng nguyên liệu, thời điểm thu hoạch và chế biến.

Chị chia sẻ: “Thời điểm vàng thu hoạch chỉ trong vòng 3 tháng (tháng 11, tháng 12 năm trước đến tháng 1 năm sau); nhiệt độ phải xuống thấp, dưới 10 độ C, để cây tích lũy các hoạt chất sinh học tốt nhất.” Việc chăm sóc trong thời gian tối thiểu 1.500 ngày đảm bảo cây trưởng thành lý tưởng, mang lại hương vị và giá trị sức khỏe vượt trội cho sản phẩm. Tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn về thổ nhưỡng, nguồn nước khoáng chất và quy trình chế biến khép kín, trà bồ khai Ngọc Quê không chỉ nâng cao giá trị cảm quan mà còn đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, củng cố niềm tin của người tiêu dùng và tạo tiền đề vững chắc cho việc nâng hạng OCOP 4 sao.

Phát triển sản phẩm OCOP bền vững

Sau 2 năm phát triển sản phẩm đã nâng hạng từ OCOP 3 sao lên OCOP 4 sao

Việc đưa cây bồ khai từ rau rừng về vườn, kết hợp giữa truyền thống và công nghệ hiện đại, là minh chứng sống động cho hướng đi bền vững trong nông nghiệp Việt Nam. Mô hình này không chỉ bảo tồn giá trị dược liệu tự nhiên mà còn mang lại hiệu quả kinh tế cao cho nông dân và cộng đồng địa phương. Trồng bồ khai dưới tán rừng keo giúp cây hấp thụ khoáng chất tốt hơn từ đất nguyên sơ và nguồn nước giàu khoáng chất, đồng thời nâng cao giá trị khu vực nông-lâm kết hợp, giảm chi phí đầu tư và rủi ro kinh tế, tạo ra mô hình nông nghiệp bền vững đáng học hỏi.

Chị Ngọc Thị Quê đã đầu tư dây chuyền sản xuất hiện đại, chế biến bồ khai thành trà túi lọc và trà hòa tan tiện lợi, vừa giữ nguyên hương vị và dưỡng chất, vừa đáp ứng nhu cầu sử dụng hiện đại. Năm 2023, sản phẩm đạt OCOP 3 sao, và chỉ hai năm sau, năm 2025, chính thức nâng hạng lên OCOP 4 sao. Sự thăng hạng này xuất phát từ việc nghiêm túc kiểm soát mọi khâu: từ lựa chọn nguyên liệu, thời điểm thu hoạch đến quy trình chế biến khép kín, đảm bảo tiêu chuẩn về thổ nhưỡng, nguồn nước khoáng chất và an toàn vệ sinh thực phẩm, đồng thời củng cố niềm tin vững chắc cho người tiêu dùng.

Quy trình thu hoạch được thực hiện trong 3 tháng vàng từ tháng 11 đến tháng 1, khi nhiệt độ xuống dưới 10 độ C, kết hợp với yêu cầu cây đạt 1.500 ngày tuổi, đảm bảo nguyên liệu tích lũy đầy đủ hoạt chất sinh học và dưỡng chất. Sự nghiêm ngặt này mang lại hương vị đặc trưng, giá trị sức khỏe vượt trội cho trà bồ khai, đồng thời nâng tầm thương hiệu trên thị trường.

Câu chuyện bồ khai Lạng Sơn còn là mô hình mẫu cho nông nghiệp Việt Nam, biến đặc sản núi rừng thành thương hiệu nông sản chất lượng cao, góp phần đưa nông sản Việt Nam ra thị trường quốc tế. Sự kết hợp giữa truyền thống và đổi mới công nghệ, cùng chiến lược phát triển bền vững, mang lại giá trị lâu dài cho cộng đồng và địa phương, đồng thời mở ra hướng đi nhân rộng mô hình cho nhiều nông dân khác.

Từ cây rau rừng hoang dã mọc dưới tán rừng keo, qua bàn tay và khối óc của người phụ nữ tâm huyết, bồ khai Lạng Sơn đã trở thành sản phẩm OCOP 4 sao, vừa nâng cao giá trị kinh tế, vừa bảo tồn giá trị dược liệu. Đây là minh chứng rõ nét cho tinh thần “Mỗi xã một sản phẩm”, nơi chất lượng và sự khác biệt tạo nên giá trị bền vững, mở ra hướng đi mới đầy triển vọng cho nông nghiệp Việt Nam, khơi dậy cảm hứng cho các dự án nông sản đặc sản khác trên cả nước và góp phần nâng cao vị thế nông sản Việt trên thị trường quốc tế.